W przypadku śmierci poszkodowanego, osobie dochodzącej roszczenia z tytułu odpowiedzialności za szkody majątkowe przysługuje renta, odszkodowanie lub zadośćuczynienie. Co ważne, roszczeń wymienionych w art. 446 Kodeksu Cywilnego – można domagać się łącznie (bądź tylko niektórych z nich).
Kodeks cywilny kreuje cztery rodzaje roszczeń, których przesłanką jest śmierć bezpośrednio poszkodowanego (L. Jantowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, Warszawa 2022, art. 446):
1) roszczenie o zwrot kosztów leczenia i pogrzebu;
2) roszczenie o zapłatę renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego;
3) roszczenie o zapłatę stosownego odszkodowania, jeżeli wskutek śmierci zmarłego nastąpiło znaczne pogorszenie sytuacji życiowej jego najbliższych członków rodziny;
4) roszczenie o zapłatę odpowiedniego zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.
Przygotowaliśmy dla Państwa opracowanie zagadnień związanych z zadośćuczynieniem za śmierć osoby najbliższej. Regulacja z art. 446 § 4 została wprowadzona do Kodeksu cywilnego w 2008 roku, w odpowiedzi na ukształtowaną wcześniej praktykę sądową dopuszczającą możliwość zasądzenia zadośćuczynienia za naruszenie dobra osobistego w postaci zerwania więzi rodzinnych z osobą najbliższą. W tym przypadku dochodzący takiego roszczenia jest bezpośrednio poszkodowany na skutek naruszenia jego własnego dobra osobistego.
Pozostałe, wyżej wymienione roszczenia, zostaną przez nas omówione w dalszych artykułach.
Czym jest zadośćuczynienie za śmierć osoby najbliższej?
Zadośćuczynienie ma formę jednorazowego świadczenia pieniężnego, które pełni funkcję kompensacyjną. Ustawodawca stanowi, że suma zadośćuczynienia powinna być odpowiednia, co oznacza, że powinna odzwierciedlać w pełni rozmiar doznanej krzywdy, tj. stopień cierpień fizycznych i psychicznych, ich intensywność, czas trwania, nieodwracalność następstw i inne okoliczności, których nie sposób wymienić wyczerpująco. Wysokość zadośćuczynienia powinna być odczuwalna dla poszkodowanego i przynosić mu równowagę emocjonalną, naruszoną przez doznane cierpienia psychiczne.
Konstrukcja prawna zadośćuczynienia przyznawanego na podstawie art. 446 § 4 zakłada rekompensatę za krzywdę wywołaną nieodwracalną utratą osoby bliskiej, z którą łączyły stronę dochodzącą takiego zadośćuczynienia więzi rodzinne. Podstawową funkcją zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę jest przy tym funkcja kompensacyjna. Zadośćuczynienie ma wynagrodzić doznaną krzywdę, a zatem wszelkie ujemne uczucia, cierpienia i przeżycia psychiczne związane z utratą bliskiej osoby, które nie dają się w prosty sposób przeliczyć na wartości pieniężne, ma kompensować ból spowodowany śmiercią osoby bliskiej oraz przedwczesną utratę członka rodziny (L. Jantowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, Warszawa 2022, art. 446).
Zadośćuczynienie powinno uwzględniać dramatyzm doznań osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, oparcie w innych osobach bliskich, wiek osoby uprawnionej do zadośćuczynienia stopień, w jakim pokrzywdzony będzie umiał się znaleźć w nowej rzeczywistości i zdolności jej zaakceptowania, leczenie doznanej traumy, a także wiek pokrzywdzonego. Zadośćuczynienie nie powinno prowadzić do wzbogacenia pokrzywdzonego. Powinno jednak przedstawiać odczuwalną ekonomicznie wartość, a jego wysokość nie może sprowadzać się do kwoty symbolicznej.
Komu przysługuje zadośćuczynienie za śmierć osoby bliskiej?
Najbliższym członkom rodziny zmarłego. Ważne są tu dwa elementy:
- Pokrewieństwo;
- Bliskość relacji jakie łączyły roszczącego ze zmarłym członkiem rodziny.
Nie ulega wątpliwości, że roszczenie to przysługuje małżonkowi zmarłego, jego rodzicom, rodzeństwu, dzieciom (także adoptowanym), dziadkom. Należy mieć na uwadze, że obecnie coraz więcej związków ma charakter nieformalny.
Czy partnerowi, konkubentowi, również należy się zadośćuczynienie w sytuacji gdy np. partnerka zginęła w wypadku samochodowym?
Związki nieformalne stały się obecnie normą, a sądy dostosowują swoje wyroki do bieżących norm życia społecznego. A zatem, prawo do odszkodowania za śmierć ma również nieformalny partner.
Z treści przepisu art. 446 § 4 k.c., wynika, że pojęcie rodziny należy rozumieć szeroko, zważywszy na specyfikę należnego zadośćuczynienia. To sąd de facto ustala, czy dana osoba spełnia kryterium wskazane przez ustawodawcę, a mianowicie zalicza się do osób najbliższych, czy też nie, na podstawie całokształtu okoliczności sprawy, w tym w szczególności charakteru stosunków między konkretnymi osobami.
Przeprowadziliśmy z sukcesem wiele spraw sądowych w zakresie roszczenia o zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, mamy bogate doświadczenie procesowe. Jeżeli masz problem związany z tematyką zadośćuczynienia za śmierć osoby najbliższej, ubezpieczyciel bezpodstawnie zaniżył wypłaconą kwotę lub potrzebujesz konsultacji prawnej, skontaktuj się z nami: sekretariat@krmpk.pl